Παρασκευή 12 Ιουλίου 2013

ΣΤΟΥΣ ΣΚΟΤΕΙΝΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ ΣΧΕΤΙΚΟΠΟΙΟΥΝΤΑΙ ΤΑ ΝΟΗΜΑΤΑ;


Μια κριτική προσέγγιση στα αυτοδιαχειριζόμενα εγχειρήματα

 

Ανεξάρτητα από το τι είναι η αλληλέγγυα οικονομία και το πώς μπορεί να πραγματωθεί μέσα σε συνθήκες γενικευμένης οικονομικής επίθεσης, πέρα δηλ. από το αφαιρετικό πεδίο της θεωρίας, υπάρχουν (και βγαίνουν να μας φωνάζουν από τα κεραμίδια, όπως θα έλεγε ο Oscar Wilde) οι καθημερινές μας επιλογές και οι αντιφάσεις της εφαρμογής των ιδεών μας. Και αυτό ισχύει για όλους μας. 
Η κουβέντα για τα συνεργατικά εγχειρήματα και τις κολεκτίβες έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό και έχει διπλό χαρακτήρα. Από τη μια υπάρχει μεγάλος θεωρητικός προβληματισμός που κατατίθεται με ποικίλους τρόπους και που η καπιταλιστική κρίση τους καθιστά απόλυτα επίκαιρους τώρα που το παραγωγικό μοντέλο του καπιταλισμού παράγει τη φτώχεια και αναζητείται η φόρμουλα που θα το ξεπεράσει. Από την άλλη η δοκιμή στην πράξη που όλο και περισσότερο επιχειρείται και η σύσταση πολλών συνεργατικών δομών (βλ. Παγκάκι, Collective courier, Εκδόσεις των Συναδέλφων κ.ά.) ανοίγουν de facto την συζήτηση γύρω από το θέμα. 
Από την πλευρά μας θεωρούμε πως το μοντέλο λειτουργίας του εγχειρήματος ενέχει πολιτικά χαρακτηριστικά τα οποία όμως δεν αρκούν για να το καταστήσουν κάτι πολύ περισσότερο από μια προσπάθεια επίλυσης του άμεσα επιβιωτικού προβλήματος αυτών που το απαρτίζουν. Δεν αποτελεί όμως κάποια επαναστατική ή ριζοσπαστική δομή. Μπορεί ο οριζόντιος χαρακτήρας λήψης αποφάσεων και διανομής του οικονομικού αποτελέσματος να προσπερνά κάπως τον καταναγκασμό της μισθωτής σχέσης με κάποιο αφεντικό, όμως αυτό από μόνο του δεν συνιστά και τροχοδρόμηση προς την ανατροπή του κεφαλαίου ούτε επιβεβαιώνει αυτονόητα τις προθέσεις ρήξης με την καπιταλιστική οικονομία. Επίσης δεν μπορούμε να παραβλέπουμε και το γεγονός πως αυτού του τύπου τα εγχειρήματα κινούνται στον τριτογενή τομέα παραγωγής. Κατά βάση δηλ. δεν παράγουν τα ίδια κάτι πέρα από υπηρεσίες, οπότε κινούνται και σαν μεταπράτες, με όλα όσα η διαμεσολάβηση του χρήματος μπορεί να σημαίνει για κάτι το τόσο άυλο. 
Παρακολουθούμε, λιγότερο ή περισσότερο, πολλές από τις τοποθετήσεις που γίνονται στο δημόσιο πεδίο και με πολλούς τρόπους ακόμα και μέσω καθεστωτικών μέσων. Δεν μας φαίνεται περίεργο που οι ηγήτορες της εναλλακτικής δημοσιογραφίας όπως ο Κούλογλου, τρέχουν να καλύψουν μεγαλόστομες, κατά τη γνώμη μας, διακηρύξεις περί κατάργησης της μισθωτής εργασίας που γίνονται από διάφορα συνεταιριστικά εγχειρήματα. Άλλωστε κάτι αντίστοιχο προσπάθησε να κάνει και ο ίδιος πριν λίγο καιρό συμπεριφερόμενος στους εργαζομένους του σαν πιστωτές! 
Θα πρέπει όμως να προσπαθήσουμε να αποφύγουμε και κάθε είδους συγχύσεις. Τα συνεταιριστικά εγχειρήματα όπως διαρθρώνονται αυτή τη στιγμή στον ελλαδικό χώρο δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια αξιοπρεπή προσπάθεια επιβίωσης μέσα σε συνθήκες γενικευμένης φτώχειας. Και ως τέτοια είναι καλοδεχούμενα. Σε καμία όμως περίπτωση δεν μπορούν να αποτελέσουν προτάσεις καλά δομημένες που να οδηγούν στο ξεπέρασμα της καπιταλιστικής οικονομίας. Αποτελούν απλά εναλλακτικές νησίδες εργασίας οι οποίες δεν προσφέρουν ιδιαίτερους τρόπους για την επίλυση του γενικευμένου οικονομικού προβλήματος. Τις βλέπουμε απλά σαν μια επέκταση ενός είδους αυτοαπασχόλησης, κάτι που αποτελεί και γενική τάση των καιρών. Άλλωστε είναι το πιο πιθανό για έναν εργαζόμενο ο οποίος απολύεται, παίρνει μια αποζημίωση στα χέρια του και – γνωρίζοντας πως δεν πρόκειται να ξαναβρεί δουλειά και ιδιαίτερα με αντίστοιχα λεφτά – προσπαθεί να εκμεταλλευθεί την αποκτημένη εξειδίκευσή του, αναμορφούμενος σε μικροεπιχειρηματία. Τοποθετούμαστε λοιπόν στο δημόσιο πεδίο γιατί η συγκυρία της κρίσης, που όλοι μας ζούμε, επιτάσσουν την αναγκαιότητα να πάρουμε θέση απέναντι στις επιλογές που ανοίγονται μπροστά μας, καθώς και να συμβάλλουμε σε μια γενικότερη συζήτηση που αφορά αυτού του τύπου τις δομές, πάντα προς μια ριζοσπαστική προοπτική. Ο μόνος τρόπος για να γίνει αυτό είναι ο ανοιχτός κινηματικός τρόπος και η κατάθεση θέσης. Η διαλεκτική με τα εγχειρήματα και την όλη πραγματικότητα θα πρέπει να πραγματώνεται στο επίπεδο του ανοιχτού, δημόσιου διαλόγου και μέσω της κατάθεσης θέσεων, μακριά από τα βάρη ή τα πρόσημα που μπορεί να δημιουργούν οι προσωπικές σχέσεις. Πολλές φορές οι διαφωνίες με το να καταθέτονται υπό το βάρος μιας προσωπικής αντιπαράθεσης, το μόνο που καταφέρνουν είναι να δημιουργούν χαρακώματα και εμείς δεν έχουμε καμία διάθεση για κάτι τέτοιο. Ως εργάτες και άνεργοι από τον κλάδο του βιβλίου θα αναφερθούμε αρκετά στις εκδόσεις των Συναδέλφων αφού έχουμε μια πιο βαθιά αντίληψη για την παραγωγική διαδικασία που διέπει το βιβλίο. Σκοπός μας όμως δεν είναι η επικέντρωση σε ένα μόνο εγχείρημα αλλά μια συνολική κριτική προσέγγιση. 

Τώρα που η εργασία καταστρέφεται ακόμα μια φορά για να δημιουργήσει, μέσα από την ανεργία αλλά και την αναδιάρθρωση της παραγωγικής μηχανής, μια καινούργια και πολύ πιο υποτιμημένη και πολυδιασπασμένη εργατική τάξη, θα πρέπει να προσέχουμε και το αν οι επιλογές μας προάγουν την υπεράσπιση της ταξικής μας σύνθεσης. Προχωρώντας λοιπόν στο προκείμενο θα καταπιαστούμε με 3 διαφορετικούς άξονες οι οποίοι συμπυκνώνουν τις αιχμές της κριτικής μας.